การแทงหยวก

        

              การแทงหยวก เป็นวิชาความรู้ที่ถ่ายทอดกันมาตั้งแต่อดีต โดยใช้วัสดุที่หาง่ายคือต้นกล้วย มาสร้างงานฝีมือซึ่งมักใช้ในงาน ตกแต่งประดับประดา เมรุเผาศพ งานบวช งานกฐิน และงาน ตกแต่งอื่นๆ สืบทอดกันมาหลายร้อยปี กระบวนการแทงหยวกนั้น ต้องเริ่มจากการไหว้ครู เพื่อรำลึกถึงครูอาจารย์ มีธูป 3 ดอก เทียนขี้ผึ้ง 1 เล่ม ดอกไม้ 3 สี สุรา 1 ขวด ผ้าขาวม้า 1 ผืน เงินค่าครู 142 บาท

           งานแทงหยวก คือ การนำเอากาบกล้วยมาทำให้เป็นลวดลายต่างๆโดยวิธีแทงด้วยมีดเเทงหยวกใช้สำหรับการประดับตกเเต่งที่เป็นงานชั่วคราว ตัวอย่างเช่น การประดับเบญจารดน้ำ ประดับร้านม้าเผาศพ ประดับจิตรการธารการเเกะสลัก หยวกกล้วยนั้นจะทำใน พิธีโกนจุกงานศพ

อุปกรณ์ในการแทงหยวก

                   หยวก คือ ลำต้นกล้วยที่ลอกออกมาเป็นกาบหรือแกนอ่อนของลำต้นกล้วย มีสีขาว งานเเทงหยวกมักใช้หยวกหรือกาบกล้วยตานี เพราะมีสีขาวดีและไม่สู้ที่ เปลี่ยนสีเร็วนัก

                    มีดแทงหยวก คือ มีดที่ใช้ในกาแกะลายลงบนหยวกอย่างสวยงาม

กระดาษสี


ลายในการแทงหยวก

๑.    ลายพื้นฐานเป็นลายที่จะต้องฝึกหัดเป็นอันดับแรกเรียกว่าลายฟันปลา  หรือลายฟันหนึ่ง  ตามความเชื่อทางช่างโบราณถือว่าเป็นลายขั้นต้น 

๒.    ลายฟันสาม  เป็นลายที่ดัดแปลงมาจากลายฟันปลา  เดิมมีฟันหนึ่งหยักจะเพิ่มลายฟันเป็นสามหรือสามหยัก

๓.    ลายฟันห้า  เป็นลายที่เพิ่มจากลายฟันสามหยัก  เป็นฟันห้าหยัก

๔.    ลายน่องสิงห์  หรือแข้งสิงห์  เป็นลายที่ละเอียดอ่อนกว่าหรือวิธีการแทงที่ยากไปกว่าลายพื้นฐาน

 ๕.    ลายเครือวัลย์หรือลายกนก  เป็นลายที่ช่างแทงหยวกยึดถือว่าเป็นลายครู  เพราะการแทงลายกนกนี้จะต้องใช้ความชำนาญเป็นพิเศษ  โดยช่างแทงหยวกที่มีฝีมือจะแทงโดยไม่ต้องเขียนลวดลาย  (ภาษาช่างแทงหยวกเรียกว่าแทงดิบ)  

      การแลสี  คือ  ขั้นตอนการลงสีในลายกาบกล้วยที่ฉลุแล้วเพื่อให้เกิดความสวยงามตามความต้องการของช่างแทงหยวก    ภาษาช่างแทงหยวกเรียกว่าการแลสี  โดยนำสีย้อมผ้าละลายน้ำแล้วแปรงหรือพู่กันจุ่มสีทาลงบนฟันหรือลวดลายที่ฉลุไว้  แล้วใช้น้ำล้างสีที่ทาไว้ออก  ลวดลายต่างๆ  จะมีสีจับทำให้สวยงาม

          การแลสีต้องใช้น้ำล้างทุกครั้ง  เพราะสีจะจับอยู่กับลายหยวก  ถ้าไม่ล้างออกสีจะผสมกันเลอะเทอะ  และใช้งานไม่ได้

ขั้นตอนการแทงหยวกกล้วย         ขั้นตอนแรกจะต้องเลือกต้นกล้วยตานีหรือต้นกล้วยน้ำว้าต้นสาวๆ คือ ต้นกล้วยที่ยังไม่ออกผล ถ้าออกปลี ออกลูกแล้วจะใช้ไม่ได้เพราะกาบกล้วยจะกรอบเปราะหักง่าย แต่ถ้าเป็นต้นกล้วยที่ยังสาวๆ ไม่มีลูกกาบกล้วยจะอ่อนเหนียวไม่หักง่าย ต้องเลือกต้นใหญ่พอสมควร ร้านม้าเผาศพทั่วไปจะใช้ประมาณ 10 ต้น ต่อร้านม้า 1 ครั้ง
          เมื่อได้ต้นกล้วยมา ก็จะลอกกาบกล้วยออกเป็นกาบๆ จนถึงแกนของลำต้นให้เหลือประมาณ เส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 2.5-3 นิ้ว เอาไว้ทำฐานล่างเมื่อลอกกาบกล้วยออกมาแล้วก็ต้องคัดขนาด คือกาบใหญ่ๆ รอบนอกก็เอาไว้สำหรับแทงลาย ต่าง ๆ ส่วนกาบเล็ก ๆ ก็ใช้ทำอกกลาง
         ประเภทลวดลายในการทำหยวกดูแล้วไม่ยากเพราะมีไม่กี่ชนิด คือ ฟันปลา ฟันสาม ฟันห้า ฟันบัว แข้งสิงค์ เเละลาบอก ซึ่งจะทำเป็นลายกนกต่าง ๆ ตามความถนัดเเละเน้นที่ความสวยงาม เเต่ถ้าทดลองทำจริงๆ เเล้วยากพอสมควร เมื่อทำลายต่างๆ ได้เพียงพอตามความต้องการเเล้วถึงขั้นตอนการประกอบหยวก เพื่อทำเป็นเสาล่าง พรึง เสาบน รัดเกล้าเเละฐานล่าง โดยใช้ตอกผิวไม้ไผ่เย็บให้ติดกันเเล้วติดเเต่งมุมให้เรียบร้อยเป็นอันเสร็จ
          ในปัจจุบันไม่ค่อยมีการถ่ายทอดวิชาช่างประเภทนี้มากนักเพราะขาดผู้สนใจและนิยมใช้ ประกอบกับช่างเเทงหยวกต้องไม่กลัวผีเพราะต้องทำตอนกลางคืน ส่วนใหญ่จะทำที่วัด ล่วงหน้าก่อน 1 คืน ต้องทำกลางคืนและติตตั้งเช้า หยวกกล้วยจะไม่เหี่ยวเเห้ง ยังคงความสวยงามอยู่จนถึงเวลาประชุมเพลิง

รูปงานสำเร็จ

งานประชุมเพลิง

                    การแทงหยวก     เป็นงานที่น่ารักษาเพราะเป็นงานที่รักษาวัฒนธรรมช่วยให้เรารักษาวัฒนธรรมอันนี้ไว้ให้สืบต่อไปให้ลูกหลานและยังสามารถประกอบเป็นอาชีพที่มีรายได้สูงอีกด้วย